Having given it plenty of thought, I'm convinced that my life really began on 1 September 1939. It's odd but whenever I think back to my childhood, I get the impression that nothing very significant happened then. Yet when I was 13, which is how old I was in '39, nothing happened of my will. Because my parents were so gentle, they never quarrelled or bickered, they somehow created a situation in which the house became a complete sanctuary for us - I have a younger brother - yet when I go back to my childhood, I think that I never really wanted anything nor aspired to anything in particular. Other children start wanting to be someone. I never thought about this. I was a sickly child. I prefered to stay home; I didn't like going to school. This is how it was until 1 September when I found myself alone with my mother and my brother, and I felt my life beginning in the face of a reality that appeared so suddenly and so violently. My father had gone away a few weeks earlier to fight in the war and I never saw him again. When I think about my 13 years, I wonder myself at how completely I've forgotten my teachers, my school friends. As I've already mentioned, going to school was torture, I hated going there, nor was I interested in society. I was in the scouts, of course, but it didn't arouse my enthusiasm. I was even a group leader there, but I don't recall anything which could have given me any signs that this boy-child could be transformed into someone else. Perhaps it was the moment of my sudden independence because in '39 my mother and brother fled Radom, where we had lived. My father was an officer. Maybe this sudden transformation was the cause, or perhaps it was those years of being 'asleep' which made this the beginning of my real life.

Po długim namyśle... jestem przekonany, że moje życie naprawdę zaczęło się 1 września 1939 roku. To jest dziwne, ale ile razy wracam do dzieciństwa... myślę o dzieciństwie, to odnoszę wrażenie, jakby nie wydarzało się tam nie tylko nic istotnego, ale jakby w tym okresie trzynastu lat, bo miałem 13 lat w '39 roku, jakby też nie było nic co powstało z mojej woli. Oczywiście, że moi rodzice w jakiś sposób przez swoją łagodność, przez to że się nigdy nie kłócili, nie sprzeczali, wytwarzali sytuacje takie, że dom stawał się całkowitą ochroną dla nas, bo mam jeszcze brata młodszego, ale kiedy wracam do tego dzieciństwa, myślę o tym, że niczego nie chciałem, do niczego nie dążyłem. Inne dzieci u których budzi sie już jakaś chęć bycia kimś... nie zastanawiałem się nad tym. Byłem takim chorowitym dzieckiem, wolałem siedzieć w domu, nie lubiłem chodzić do szkoły. Że tak było, że dopiero 1 września, w momencie, kiedy zostałem sam z matką i z bratem i poczułem, że tu zaczyna się moje życie wobec rzeczywistości, która pojawiła sie tak nagle i z taką gwałtownością. Ojciec odszedł na wojnę parę tygodni wcześniej i już potem nigdy go nie zobaczyłem. To myśląc o tych trzynastu latach, tak sam się zaciekawiam jak dalece... nie pamiętam w ogóle ani nauczycieli, ani nie pamiętam kolegów ze szkoły. Jak powiedziałem, szkoła była dla mnie katorgą, nienawidziłem chodzić do szkoły, nie ciekawiła mnie też społeczność. Oczywiście należałem do drużyny harcerskiej, ale to nie budziło mojego entuzjazmu. Nawet byłem zastępowym, ale nie przypominam sobie nic z tamtego czasu, co mogło mieć dla mnie jakiekolwiek znaki, że tego rodzaju dziecko, chłopiec może się przekształcić w kogoś innego. Czy ten moment właśnie takiej tej nagłej samodzielności, bo w '39 roku ucieczka z matką i bratem z Radomia, gdzie mieszkaliśmy... Mój ojciec był oficerem. Czy ta gwałtowna taka przemiana, może ona spowodowała, a może właśnie te lata takiego uśpienia spowodowały, że to jest jakby początek prawdziwy mojego życia.