Ale równocześnie, można powiedzieć, byłem bardzo pod silnym wpływem takiej ideologii, która nigdy nie była formułowana jako ideologia, a która, moim zdaniem, w latach 60., 70. była być może najpotężniejszą ideologią lewicową. To znaczy to się wiązało ze słowem „konwergencja”, to znaczy, że istniało głębokie przekonanie po ’56 roku, po tej tak zwanej destalinizacji, że mimo zahamowań, mimo cofnięć, takich jak w Polsce, to było oczywiste, regres był oczywisty – że nieuchronne jest pójście świata komunistycznego, sowieckiego ku większej liberalizacji, demokratyzacji, większemu urynkowieniu, czyli zostawieniu własności społecznej, przy socjalizacji równocześnie. Z drugiej strony, że świat zachodni nieuchronnie zmierzać będzie ku socjalizacji – i tutaj państwo opiekuńcze, welfare state, był za przykład podawany... że to zmierza w tym kierunku. Ten moment spotkania, czy sam fakt spotkania, był oczywiście niepewny, ale że w jakimś sensie do tego zmierzało. I to można powiedzieć, że taka ideologia była zarówno na Zachodzie – był taki wybitny ekonomista, pierwszy, który dostał Nobla, Holender [Jan] Tinbergen, który o tym pisał, ale nawet jeżeli ludzie tego tak nie nazywali, to ta ideologia była silnie obecna. I z drugiej strony był Andriej Sacharow, który po prostu głosił takie poglądy w Rosji, ale to była bardzo rozpowszechniona idea i typ nadziei. To znaczy to już nie była nadzieja może nawet wśród ludzi, którzy się utożsamiali z tym reżimem, uważając, że oczywiście, że on jest niedemokratyczny, ale że on musi nieuchronnie ewoluować. Nawet jeżeli ta nadzieja bardzo słabła, to było przekonanie, że w jakimś sensie historycznie, to jest nieuchronne. To znaczy, przewidywanie, że to się rypsnie, że to się zawali, że to upadnie – niewiele osób było równie odważnych by tak sądzić. W latach jeszcze 50. Królowa Elżbieta – Elżbieta II, panująca dotąd w Wielkiej Brytanii – była witana w Afryce jako przedstawicielka europejskiego socjalizmu. Wtedy rządziła Labour Party. I nawet konserwatyści często na Zachodzie mieli taką tragiczną świadomość, to znaczy byli przeciwko komunizmowi, przeciwko socjalizmowi, w takim duchu Hayekowskim, że socjalizm nieuchronnie prowadzi do zniewolenia.

But at the same time you could say that I was heavily influenced by a very powerful ideology which was never formulated as such, but which nevertheless in my opinion was, in the '60s and '70s, the strongest left wing ideology. It was associated with the word ‘convergence’, which meant there was a deep conviction following '56, after the so-called de-Stalinisation, that despite the reservations, despite the set-backs that occurred in Poland it was obvious – regression was bound to happen – that the communist Soviet world would inevitably move towards greater liberalisation, democratisation, greater marketisation, in other words there was a departure from social ownership but with concurrent socialisation. As for the Western world, it would inevitably move towards socialisation and here the welfare state was used as an example to show that things were already tending in that direction. In other words, the moment of meeting or the actual meeting was, of course, unknown, but in some sense this is where it was heading. And we could say that the same ideology existed in the West – there was an acclaimed economist, a Dutchman, [Jan] Tinbergen, the first economist to be awarded the Nobel Prize, who wrote about this and even if people didn't say so, this ideology was very strongly present. Then there was Andrei Sakharov who talked about this in Russia, but it was already a very widely-held idea as well as a kind of hope. This may no longer have been the hope had even by people who identified with the regime and who, of course, knew that it was undemocratic and that inevitably it would have to evolve. Even if this hope was fading, the conviction was still there that in some historical sense, it was inevitable. In other words, there was the expectation that this would disintegrate, fall apart, collapse. To be honest, not that many people were this courageous in the 1950s. Queen Elizabeth – Elizabeth II the monarch in Great Britain – was greeted in Africa as the representative of European socialism. The Labour Party was in power at the time. Even the Conservatives in the West often had this tragic awareness, meaning that they were opposed to communism, to socialism in the spirit of [Friedrich] Hayek, believing that socialism inevitably leads to servitude.