I remember a conversation I had with my, well, I’ve mentioned him… he was a great man, Raymond Aron, and I remember that not long after I’d arrived in France I had a conversation with him and among other things, I asked him, ‘How is it that there is so much dissatisfaction in France,’ this was after ’68, after the rebellion, ‘when France is so successful and is such a beautiful and developed country?’ And he replied, ‘You know, France has achieved more in these last 25 years than in the previous 150, but people are like that.’ And the question that I ask myself even if I don’t articulate it is, ‘Is this all there is? And so this is all there is?’ in the face of all of the dreams they had. The same situation exists in Poland, meaning that most people, I think, realise – polls show that this is the case – that their situation has improved greatly, that it is good, that they’ve achieved a great deal. At the same time, they are disappointed for many reasons – because that’s all there is.

This is a destabilising factor throughout the world because they see the West on their TVs since, as I mentioned, people today are not living at a time… they don’t care that Poland wasn’t a well-developed country. They just ask: why can’t Poland be more like Berlin, London or Paris, as though Poland in the past had been on the same level of development as for instance those three countries. Here, too, is the source of frustration and dissatisfaction, that we don’t have this, we don’t have what others have. This is a reaction against these issues of class, a rebellion against – and this is being exploited by the PiS authorities – it’s a language turned against the elites, against the intelligentsia, against the so-called corporations in the name of those small, frustrated people. How long will this last, will it ever be overcome? I don’t know the answer to that. What should be done? I don’t know.

Ja pamiętam miałem taką rozmowę z moim, wspominałem o nim... to był wielki człowiek, Raymond Aron, i ja pamiętam, że niedługo po przyjeździe do Francji miałem z nim rozmowę, między innymi ja go pytałem: „Jak to się dzieje, że tyle jest niezadowolenia” – to było po ’68 roku, po buncie – „we Francji, kiedy Francja odnosi takie... takie sukcesy i jest tak pięknym, rozwiniętym krajem”. I on mówi: „Wiesz, Francja przez te 25 lat osiągnęła więcej niż przedtem przez 150 lat, ale ludzie już to mają”. I pytanie, które wewnętrznie sobie zadają, nawet jeżeli go nie artykułują: „To jest tylko to? A więc to jest tylko to?” Wobec marzeń, które mieli. I w Polsce jest podobnie, to znaczy ludzie większość, ja myślę, zdają sobie sprawę – zresztą sondaże na to wskazują – że ich sytuacja bardzo się poprawiła, że jest dobra, że osiągnięcia są poważne. A równocześnie... równocześnie są rozczarowani... są rozczarowani dla wielu powodów – bo to jest tylko to. Bo to jest zresztą czynnik destabilizujący w całym świecie, bo oni widzą w telewizorze Zachód, bo, jak wspominałem, ludzie dzisiaj nie żyją w czasie, ich nie obchodzi to, że Polska była słabo rozwiniętym krajem. Tylko pytają, dlaczego w Polsce nie może być tak jak w Berlinie, Londynie czy Paryżu. Tak jakby w przeszłości Polska była na takim samym poziomie rozwoju jak na przykład te trzy kraje. Tu jest też źródło... tu jest też źródło frustracji i niezadowolenia, że to jest tylko to, że nie mamy tego, co mają inni. To jest właśnie reakcja na te, że tak powiem, klasowe stosunki... co obecna władza PIS-u wykorzystuje, to znaczy, to jest język zwrócony przeciwko elitom, przeciwko inteligencji, przeciwko tak zwanym korporacjom w imię tych małych, sfrustrowanych ludzi. Jak długo to potrwa, czy zostanie przezwyciężone? Nie wiem tego. Jak działać, co robić? Nie wiem tego.