Absurdalne, ale to też świadczyło o moim charakterze. To znaczy w jakimś sensie zarówno wola poznawcza, jak i polityczna, potrzeba poznania tego świata, który jest bliskim nam światem. To były wyłączne motywy, to nie była chęć zarobienia, bo tak jak w tym polskich PGR-ze, tam grosze dostałem. Nie pamiętam zresztą ile. O, to były pierwsze doświadczenia, później było wiele innych. Te nasze spotkania, nasze dyskusje – one były w sposób oczywisty przez UB obserwowane. Jacek i Karol, którzy wychodzą z więzienia – zaczynały się znów, że tak powiem, takie zasadnicze debaty polityczne, w czasie których oni zresztą zmieniają poglądy. Ich poglądy stają się takie, można powiedzieć... które później zaczynają dominować również na Zachodzie w latach 70., to znaczy: obrony praw człowieka, konstytucji. Na Zachodzie to jest związane też z kryzysem myśli lewicowej po kompromitacji Związku Sowieckiego. Można powiedzieć: to ten język – ogólny język humanistyczny jest ostatnim wcieleniem ideologicznym lewicy. To już był dowód głębokiego kryzysu lewicy. Oni... oni też przechodzą w dużym stopniu na te pozycje podobnie jak całe nasze środowisko – myślę, że częściwo przynajmniej z powodów taktycznych. To znaczy, że oni widzieli, że ten rewolucyjny język izolował ich. To znaczy, że uniwersytet, który próbował ich bronić, okazywać sympatię – różnych wielu wybitnych naukowców chodziło na ich procesy, żeby zaświadczyć – ale równocześnie na uniwersytecie, ja myślę, prawie nikt nie solidaryzował się z ich poglądami. To znaczy, że oni musieli sobie zdać sprawę, że to nie jest język, który może zdobyć popularność. Nie wiem. Mówiąc prawdę, nigdy nie rozmawiałem z nimi – z Jackiem to jest już dawno zbyt późno, z Karolem też nie rozmawiałem, z czego wynikała ta ewolucja.

It's absurd but it also says something about my character. I mean, in some sense this was as much about my desire to know as it was about my desire for politics, my need to learn about a world which we share. Those were my only motives; it wasn't about earning money because just like in the Polish collectives, I earned pennies here. I can't even remember how much. These were my first experiences; later, there were many more.

The meetings we had and the discussions were quite obviously observed by the secret police. Jacek and Karol came out of prison – debates began again, fundamental political debates during which they altered their views which become, you could say, more general. Later, in the '70s, these views came to be dominant in the West, too, namely, the defence of human rights, of the constitution. In the West, this is connected to the crisis in left-wing thinking which followed the collapse… the compromising of the Soviet Union. You could say that this language – this general humanist language is the last incarnation of the ideological left. It was evidence of a deep crisis within the left. They are also to a large extent coming around to our position, like all of our group – I think partly, at least, for tactical reasons. I mean, I think that they could see that their revolutionary language was isolating them. The university, which tried to defend them, to show understanding – many very highly respected academics attended their trials to testify… yet at the same time, almost no one at the university identified with their views. They must have realised this wasn't a language that would win them support. I don't know. To be honest, I never spoke with them – with Jacek it's far too late and with Karol, too, I never talked to him about how this change came about.