Druga taka sprzeczność, drugi taki konflikt, który organizował moje życie, to jest konflikt między dwiema pasjami, które były moimi – z jednej strony pasja polityczna, i z drugiej strony pasja poznawcza, można powiedzieć – naukowa. I w sposób oczywisty one są sobie przeciwstawne, to znaczy uprawianie nauki wymaga koncentracji na nauce, spędzania czasu, nad książką, nad komputerem. Formą istnienia jest seminarium, konferencja, są wykłady. To jest sposób życia człowieka nauki. Oczywiście życie człowieka zaangażowanego politycznie jest zupełnie inne, to są innego typu kontakty, innego typu intensywność kontaktów, funkcja poznawcza. Polityka jest raczej sposobem nie poznawania, chociaż poznawanie jest istotnym komponentem polityki, ile raczej oddziaływania, kształtowania rzeczywistości i gdzie – można powiedzieć to jest taka diabelska strona polityki – ludzie są narzędziem, to znaczy organizuje się ludzi czy też podejmuje się decyzje, które są wykonywane przez ludzi. Więc ta sprzeczność między nauką a polityką też była dla mnie – i byłem tego świadomy – była dla mnie boleśnie obecna zawsze, to znaczy pragnąłem być jednym i drugim. Nie można być jednym i drugim, czyli to powodowało – to rozpięcie między żydostwem a Polską, co przekładało się również w czasach już po ‘89 roku na napięcie między Polską a Francją, i z drugiej strony rozpięcie między aspiracją naukową i z drugiej strony pasją polityczną, to powodowało oczywiście różnego typu nieuchronne frustracje, to znaczy taką niemożność realizowania się w kategoriach psychologii indywidualnej w żadnej dziedzinie. Zdaję sobie sprawę, że to może być interesujące, ale to jest kategoria raczej rozrywki, natomiast z punktu widzenia osiągania celów – a ja mówiłem od początku, że zawsze bardzo poważnie traktowałem moje zangażowanie – to to było równocześnie frustrujące i zdawałem sobie sprawę, że ani w polityce nie osiągam tego, co zapewne mógłbym osiągnąć – nie w kategoriach kariery, tylko w kategoriach możliwości oddziaływania na rzeczywistość, na najszlachetniejszy wymiar polityki, ani też naukowo, mierząc ilością rzeczy napisanych, przemyślanych, przeczytanych – że to wzajemnie się ograniczało.

Another contradiction, another area of conflict that defined how my life was organised was the conflict between my two passions – my passion for politics, on the one hand, and my passion for knowledge, for research on the other. They obviously are incompatible because research calls for a concentration on investigating, spending time reading books, sitting in front of the computer. It involves seminars, conferences and lectures. It's the lifestyle for anyone who is an academic.

For someone engaged in politics, however, things are quite different, there are other kinds of contacts, a different intensity of contacts, a cognitive function. Politics isn't really about studying although that's an important component of politics, but rather it's about influencing, shaping reality and you could say that this is the diabolical aspect of politics where people become instruments: you organise people or make decisions which are acted on by people.

So this contradiction between research and politics was something I was aware of and it was always painfully present to me because I wanted to be both a researcher and a politician. But it's impossible to be both and this caused the divide between my Jewishness and Poland which, following '89, was transferred to the divide between Poland and France. The divide between my will, my academic aspirations on the one hand and my political passion on the other led to all kinds of unavoidable frustrations, namely an inability to find psychological fulfilment in any of those fields. I realise that this might be interesting as a form of entertainment, however, from the point of view of attaining goals – I said from the beginning that I always treated my engagement very seriously so this was frustrating while at the same time I realised that I would never achieve in politics what I probably could have achieved not in terms of my career but in terms of the potential effect on reality, on the noblest dimension of politics measured in terms of the amount of material read, written and considered, so this was mutually constricted.