My lack of enthusiasm is because I didn’t want to talk about this. I don’t have a problem either talking or with the issue of my Jewishness. This isn’t a problem for me at all. Nor do I have a problem with the past regarding communism. But I do know perfectly well that communication, developing an understanding with the reader or, in this case, with the audience, is very difficult because of a particular perspective within Poland. The former very quickly exposes a complicated relationship, we could say – this is a generalisation; I have to generalise because we have limited time – with Jews, with Jewishness, with Jewish history. It’s very complicated, historically there’s often an undertone of aggression, of course not among the people and places that I have contact with, quite the opposite – there’s a philo-Semitism which is rather popular. Beneath it all there’s also a mass of stereotypes, with limited knowledge. Knowledge of history is weak – you could say that this is a universal phenomenon which isn’t limited to Poland. What I mean is that the current generation is only vaguely aware of history. We are, in a sense, living in the stream of present time in which the past is only a vague presence, despite which the current right wing government places huge emphasis on – and tries to shape the nation’s identity through – its so-called historical politics, but interest in this is limited. However, this is also true of the past and again, it doesn’t only affect Poland. Science fiction writing was, until quite recently, very advanced although today there is relatively little of it. Perhaps, too, the degree of uncertainty is very high and the disappearance of all the utopian pasts has had an effect. Never mind… I had this sense that it was difficult for me to communicate, difficult to put across my meaning, to show the complexity of things. The same is true of the issue of my ideological background – my parents were communists, before the war in the time of the Second Republic, they were sent to prison for being communists. You could say that I, too, inherited elements of this, I was a Red Scout – at that time, there was no other kind of scout movement  when I was young. Then I was in the ZMP [Związek Młodzieży Polskiej – Union of Polish Youth], ZMS [Związek Młodzieży Socialistycznej – Union of Socialist Youth], in other words, I was investing in that camp intellectually, politically and morally although, of course, by then communism had changed completely. In fact, it’s hard to talk about communism, everything was hazy. Maybe I’ll come back to that later. These were the reasons, I think, for this reticence I have to return to the past and the sense of the difficulties I have in communicating certain elementary facts which at the same time, are the most interesting.

Moja niechęć nie wynikała z tego, że nie chciałem o tym mówić. Ja nie mam problemu z mówieniem ani o problemie mojej żydowskości, to nie jest dla mnie żaden problem – ani też problem przeszłości, stosunku z komunizmem. Natomiast wiem doskonale, że komunikacja, porozumienie się z czytelnikiem, czy w tym przypadku z widzem, jest bardzo trudna ze względu na szczególne spojrzenie w Polsce. To pierwsze ujawnia bardzo szybko złożony stosunek, można powiedzieć  – to uogólnienie ze względu na ograniczony czas, muszę uogólniać – do Żydów, do żydowskości, do historii Żydów. On... on jest bardzo złożony, historycznie podszyty jest często agresją, oczywiście nie w środowiskach mi bliskich, czyli wręcz przeciwnie – takim filosemityzmem, który jest... który jest dość modny. Jest podszyty też masą stereotypów, wiedza jest ograniczona. Zresztą tak jak słaba jest wiedza o historii, można powiedzieć, że dzisiaj to jest powszechne zjawisko nie tylko w Polsce, to znaczy, że historia słabo jest obecna w świadomości żyjącego pokolenia. W jakimś sensie żyjemy w strumieniu czasu dzisiejszego, gdzie przeszłość jest słabo obecna, chociaż rządząca dzisiaj prawica kładzie ogromny nacisk i poprzez swoją tak zwaną politykę historyczną próbuje ukształtować tożsamość narodu, kraju, ale... ogólnie zainteresowanie jest bardzo ograniczone. Również chociażby taka literatura fantastycznonaukowa była... niedawno stosunkowo jeszcze bardzo rozbudowana, dzisiaj tego jest niewiele. Być może też poziom niepewności jest bardzo wysoki i zanik tych wszystkich utopii przeszłości ma pewien wpływ. Mniejsza... no, w każdym razie miałem takie poczucie trudności komunikacji, trudności porozumienia, pokazania całej złożoności. I to samo dotyczy problemu tego ideowego pochodzenia – moi rodzice byli komunistami, przed wojną siedzieli w więzieniu za komunizm w II Rzeczypospolitej. Ja sam, można powiedzieć, odziedziczyłem elementy tego, byłem jako Czerwony Harcerz – wtedy nie było innego harcerstwa, ja byłem mały – później byłem w ZMP, ZMS-ie, innymi słowy, intelektualnie, politycznie i moralnie inwestowałem w ten obóz, choć już oczywiście ten komunizm był zupełnie już inny. Właściwie trudno mówić o komunizmie, to rozmyte było. Może do tego... może do tego wrócę później. To były powody, ja myślę – właśnie ten mój stosunek niechęci do przeszłości i to poczucie trudności w komunikowaniu pewnych faktów elementarnych, i które równocześnie interesują najbardziej.