I tu trzeba sobie powiedzieć jedną rzecz, że ta wolność, o której mówiłem, reżysera w trakcie realizacji filmu najbardziej może zaowocowała z moich filmów w filmie Popiół i diament. Jak już powiedziałem, pracowaliśmy w kompletnej izolacji, nikt się do nas nie wtrącał, wytwórnia we Wrocławiu była całkowicie przez nas opanowana. Żadnego i żaden inny film się tam nie robił. Krótko mówiąc, było to nadzwyczajnie... dawało nam szansę takiego skupienia i wydajności. Ponieważ już część z tej ekipy to byli ludzie, z którymi pracowałem wcześniej. Zdjęcia robił Jerzy Wójcik, który był drugim operatorem, pomagał robić film Kanał Jerzemu Lipmanowi, Janusz Morgenstern pracował ze mną wcześniej jeszcze przy filmie... też przy filmie Kanał. W związku z tym my już stanowiliśmy jakąś... Zbyszek Cybulski grał wcześniej w Pokoleniu, Adam Pawlikowski grał w Kanale. Krótko mówiąc, ta grupa stanowiła już... mieliśmy już za sobą jakieś doświadczenie.

Co wiedzieli ci moi koledzy i co było dla nas wszystkich najważniejsze? Że to jest właśnie nasz film, my robimy film i każdy może do tego filmu coś wnieść. Poza tym nam się już nie podobały filmy neorealizmu włoskiego, my szliśmy za innym kinem. My... kiedy zdecydowałem się, że Zbyszek Cybulski będzie grał w filmie Popiół i diament, zadałem mu pytanie, bo on pojechał... przedtem pracował przez parę miesięcy w Paryżu, robił sztuczne kwiaty, takie... no, żeby w Paryżu jakoś przeżyć parę miesięcy, pracował w fabryce sztucznych kwiatów, no ale dzięki temu obejrzał pewną ilość filmów. I pytam się: 'Czy widziałeś James Deana?' A wtedy wszedł film na ekrany Zbuntowany bez powodu. On powiedział: 'Tak'. A mówię: 'Jak widziałeś Jamesa Deana, możesz grać w filmie'. Bo tuśmy się fantastycznie porozumiewali. Co nam się podobało? Dlaczego zachwyciliśmy się tym aktorem? Dlatego, że nam nie podobało się, że wszystko jest wiadome, że aktorzy, mniej więcej, wiadomo grają poszczególne stany, uczucia, jak to wyrażają, jak to wygląda na ekranie. Nam spodobało się u Jamesa Deana, że jego pozycja, jakby... kiedy on jest na ekranie, jest trudna do uchwycenia. Nie wiadomo czy on stoi, czy on siedzi, czy on za chwilę usiądzie, nie wiadomo z kim on rozmawia, nie wiadomo czym jest zajęty. Krótko mówiąc, on tak przyciąga uwagę swoim, jakby to powiedzieć... zachowaniem, które jest paradoksalne, jakby nie jest... nie zgadza się z tym, czego się normalnie spodziewamy, że bez porównania większa uwaga jest skoncentrowana na aktorze, który właśnie gra w ten sposób.

We need to tell ourselves one thing here - this freedom I've spoken about, of a director in the course of his film making was perhaps most fruitful in Ashes and Diamonds. As I've already mentioned, we were working in complete isolation - no one interfered with us, the film studio in Wrocław was completely taken over by us, no other film was being made there. In short, it was extraordinary and it gave us the opportunity to concentrate and to be productive. Since part of that team were people with whom I'd worked earlier - Jerzy Wójcik was shooting and he was also the second cameraman, he'd helped Jerzy Lipman make Kanał, Janusz Morgenstern had also worked with me earlier on Kanał, and so we made a kind of... Zbyszek Cybulski had also been in A Generation, Adam Pawlikowski had been in Kanał. In short, the group already had some experience. What did these colleagues of mine know and what mattered most to us all? That this was our film, we were making a film and everyone could add something to it. In addition, we no longer liked Italian neorealist films, we were following a different cinema. When I decided that Zbyszek Cybulski would be in Ashes and Diamonds, I asked him, because earlier he'd spent a few months in Paris where he'd been making artificial flowers... in order to survive those few months in Paris, he'd been working in a factory that made artificial flowers! Thanks to this, though, he'd seen quite a few films and so I asked him if he'd seen any films with James Dean. That's when Rebel Without a Cause had been released. He said yes. Well, if you've seen James Dean, you can be in the film. Here, we had a fantasic understanding of what we liked. Why were we so fascinated by this actor? Because we didn't like it when everything was obvious, when it was obvious how actors would act certain emotions, states, how they'll express it all, what it'll look like on screen. What we liked about James Dean was that his position when he was on the screen was hard to identify. You couldn't tell whether he was standing or sitting, whether he was about to sit down, or who he was talking to or what he was doing. In short, he drew attention by his behaviour to such a degree that, it was paradoxical, it wasn't in keeping with what we would normally expect so that an actor who acted in that way drew attention on himself far more.