Rano w gazecie Le Monde ukazała się druzgocąca recenzja o filmie, no i film w rezultacie gdzieś tam przemknął niezauważony po takim fantastycznym przyjęciu w Cannes. Jednak dystrybutorzy to tak... przeszedł bokiem. Ku mojemu wielkiemu żalowi, ku mojemu wielkiemu zmartwieniu. No a w Polsce film Korczak w tym momencie, kiedy stan wojenny już tak nas wszystkich zmęczył i tak już nas doprowadził, że nie wiadomo było, co ten stan wojenny oznacza, o co tu chodzi – tak po prostu trwaliśmy...

[Q] Przepraszam, ale ta recenzja... Czy może Pan powiedzieć... bo ja pamiętam, że tam były jakieś takie szczegóły, w tej recenzji były tak paradoskalnie idiotyczne, że to się po prostu nie mieści w głowie. Nie pamiętam, co to było.

Tak, już odpowiadam. Recenzja zaatakowała, nie że film jest źle zrobiony, nie że jest źle zagrany, tylko zaatakowała ostatnią scenę. Ja bardzo nie chciałem robić sceny, jak dzieci giną w komorze gazowej razem z doktorem Korczakiem. To mi się wydawało jednak... No, nie miałem odwagi, nie chciałem tego widzieć na ekranie i pomyślałem sobie, że ponieważ wszyscy wiedzą, że zginął doktor Korczak i to jest, że tak powiem, tak jest... ten fakt jest oczywisty. Zrobiłem, że kiedy ten pociąg odjeżdża na końcu razem z tymi dziećmi do Treblinki, do obozu zagłady, że doktor Korczak jak gdyby, opowiadając im bajkę, przenosi je w inny świat i że ten inny świat jakby otwiera nagle ten wagon, że te dzieci wybiegają gdzieś i że zostają jakby legendą tego wydarzenia. A tu nagle napisano, że to zakończenie jest zrobione po to, żeby zaprzeczyć, że istniały komory gazowe, że dzieci zostały zagazowane, że doktor Korczak zginął i że ja staję po stronie tych wszystkich, którzy mówią, że żadnych obozów koncentracyjnych nie było, nie było Holocaustu. No, nie mogłem się tego spodziewać. Może... może gdyby mi przez chwilę to przyszło do głowy. Po latach pomyślałem, że może trzeba było zrobić, żeby... Można było uniknąć tego, ale my z Agnieszką Holland nie myśleliśmy wtedy w ten sposób. Można było tylko zrobić w ten sposób, że w momencie, kiedy się wydaje, że te dzieci w tej opowieści jak gdyby – w tej bajce wyczarowanej przez doktora Korczaka – gdzieś znikają w jakimś... rozpływają się w jakimś słońcu i w jakimś... że w tym momencie powinniśmy usłyszeć uderzenie silne tego wagonu – 'Raus!', wyganiają te dzieci – i tak się powinno kończyć. Może... może... bo myślę, że nie zdecydowałbym się jednak zrobić sceny, gdzie nastepuje zagłada tych dzieci. No, krótko mówiąc, to było... to było przyczyną, to był, że tak powiem, zarzut wobec tego filmu. Ale mówię też o odbiorze, że ten film w Polsce wtedy nie mógł też znaleźć swojego zainteresowania, ponieważ wyobraźnia i rzeczywistość widzów w Polsce była zupełnie czym innym zajęta.

The following morning, a devastating review of the film was printed in Le Monde, and as a result, the film passed by unnoticed after having had such a fantastic reception at Cannes. Distributors... it just passed by to my great sorrow and concern. In Poland, Korczak at that moment when martial law had exhausted us all and brought us to a point when we no longer knew what this martial law meant, what it was all about. We were simply existing...

[Q] Excuse me, but I remember that review, there were some details there, some paradoxically idiotic, it doesn't bear thinking about. I don't remember what.

Yes, I'm coming to that. The review didn't attack the film for being badly made or poorly acted, but it attacked the last scene. I had been very opposed to showing a scene where the children die alongside Dr Korczak in the gas chamber. I didn't have the courage to do this and I didn't want to see it on screen. I thought since everyone knows that Dr Korczak died, this fact was obvious. What I did was as the train pulls out at the end taking the children to Treblinka, to the death camp, Dr Korczak seems to be telling them a story that transports them to another world which suddenly opens the wagon they're in and the children run off and become the legend of this event. Whereas in the review it said that this ending was made to deny the existence of gas chambers and that the children had been gassed, that Dr Korczak had died, and that I was on the side of everyone who said that concentration camps had never existed, there there was no Holocaust. I had never expected this. Perhaps if it had entered my head for a second. Years later I thought perhaps I should have done... I could have avoided this. But Agnieszka Holland and I didn't think like that at the time. The only thing we could have done was that in the moment when it seems that the children are disappearing somewhere through the story conjured up by Dr Korczak, when they're being swallowed up by sunshine, at this moment we ought to have heard the loud clang of the train - 'Raus!' - as the children were hurried out. That's how it ought to have ended. Perhaps, perhaps. I think I would never have decided to have filmed a scene showing the extermination of these children. In short, this was the cause of the attack on this film. But I'm also talking about the way the film was received. At that time, it couldn't arouse proper interest in Poland because the imagination and reality of Polish audiences was taken up with something quite different.