I to się rozszerzało, i to się stale rozszerzało. W ’80 roku widzieliśmy, że na początku ’80 roku przed „Solidarnością”, właściwie dopiero wtedy, poza paroma nielicznymi robotnikami z Radomia i Ursusa, którzy byli nie tylko naszymi podopiecznymi, ale weszli w ten ruch – ale to było parę osób zaledwie – gdzieś po paru latach, po dwóch latach mniej więcej, czyli gdzieś w ‘78 roku, zaczęły się tworzyć regularne, robotnicze środowiska współpracujące z KOR-em. No, największą rolę historyczną wiemy, że odegrało środowisko gdańskie. Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, małżeństwo Gwiazdów, Bogdan Borusewicz – Gwiazda i Borusewicz nie robotnicy, ale współdziałający ze środowiskiem robotniczym – Bogdan Lis, trochę... który trochę później do nich doszlusował, ale też jeszcze w okresie tym KOR-u przed „Solidarnością”. Powstały... zaczęły powstawać komitety wolnych związków zawodowych, komitety założycielskie wolnych związków zawodowych, bardzo prześladowane przez Służbę Bezpieczeństwa, ale nie zduszone jednak. Zaczęła się duża praca oświatowa, powstała inicjatywa Latającego Uniwersytetu, powstało Towarzystwo Kursów Naukowych, niezależne od KOR-u, ale przez nas, przez KOR bardzo popierane, które firmowało to. Jednym słowem, ta akcja opozycyjna zaczęła się niezwykle rozszerzać: tajne wydawnictwa, po pewnym czasie już nie tylko wydające czasopisma, ale również książki; tajna oświata, zalążki związków zawodowych, tworzący... rodzący się ruch chłopski ze specjalnym pismem przez KOR wydawanym dla tego ruchu pod tytułem „Placówka”. To budziło nadzieję, że idziemy stale do przodu. Jestem pewny, że gdyby nie to, że te akcje umieliśmy tak pchać do przodu, to nie powstałaby atmosfera ta, która doprowadziła do powstania „Solidarności” w lecie ‘80 roku. Trzeba pamiętać, że „Solidarność” powstała w Gdańsku, tam gdzie były najlepiej działające środowiska robotnicze związane z KOR-em. Ania Walentynowicz na filmie „Robotnicy ’80” mówiła o akcji samokształceniowej i szkoleniowej przyszłych działaczy związku zawodowego. Mówi o około dwustu osobach, które przeszły przez to szkolenie, to nic dziwnego, że w Gdańsku musiały też być jakieś skutki. Tam znaczy, był już... jeszcze skromnie, ale już na setki, można było liczyć ludzi, którzy wiedzieli, jak mają działać związki zawodowe, niezależne.

And this spread… this continued to spread. In ‘80 we knew that at the start of ‘80 before Solidarity, in fact only then, apart from a very few workers from Radom and Ursus for whom we were not just responsible, but they also joined this movement – it was barely a few people – after a few years, after more or less two years, so it was somewhere around ‘78 that regular workers' groups began to be created that worked with KOR [Komitet Obrony Robotników (Workers' Defence Committee)]. We know that the biggest historical role was played by the Gdańsk group. Lech Wałęsa, Anna Walentynowicz, the Gwiazda's, Bogdan Borusewicz – Gwiazda and Borusewicz weren't workers but they worked very closely with the workers – Bogdan Lis who joined on a bit later but before the Solidarity period while there was still just KOR. Free trade union committees began to be formed, founding committees of free trade unions which despite being heavily persecuted by the secret services were not crushed. A significant programme of education was initiated, the idea of the Flying University was put into practice, an Association of Scientific Courses was set up which was independent of KOR but we supported it, we sponsored it. In a word, the activities of the opposition began to spread. There were clandestine publishing enterprises which began to publish not only periodicals but books as well. Clandestine education, nascent trades unions, a rural movement with a special publication issued by KOR called Placówka stirred hopes that we were moving forward all the time. I'm convinced that had we not been able to push things along we wouldn't have had an atmosphere that led to the creation of Solidarity in the summer of ‘80. We need to remember that Solidarity was formed in Gdańsk where the workers' organisations associated with KOR were the most active. In the film, Robotnicy ‘80, Anna Walentynowicz talks about the independent education movement and the training of future union activists. She said 200 people had experienced this training so it's not surprising that effects were felt in Gdańsk. It was still modest, but there were already hundreds of people who knew how independent trades unions were supposed to function.