[Q] Wiedziałeś, znałeś zasady, jak się zachować w więzieniu z domu. To była jedna z tych zasad?

To było oczywiste. To było oczywiste, to znaczy: nie dać się złamać, nie kierować się jakimikolwiek złudzeniami, że śledczy nie jest twoim wrogiem, że policjant nie jest twoim wrogiem. Nawet jeżeli w normalnych czasach on jest przeciwnikiem, to teraz on jest twoim wrogiem. On chce cię zniszczyć – ty walczysz tylko o lata życia, walczysz o swoją godność. No i również to, że więzienie jest częścią życia. To znaczy rodzice spędzili tyle lat, tyle lat życia i później nasze pokolenie, paradoksalnie – oczywiście znacznie krócej, to było nieporównywalne. No, oni mieli, że tak powiem, komunę, organizację, która organizowała protesty. My oczywiście... myśmy żadnej organizacji nie mieli, ale mieliśmy sposoby komunikowania się przez okno, czasami stukając przez ścianę, czy taki sposób porozumiewania, którym się posłużyłem na przykład z osobą dzisiaj bardzo znaną i należącą do przeciwnego mi obozu – Antoni Macierewicz, który jest dzisiaj, no, jedną z najbardziej złowrogich postaci w obecnej władzy, jeżeli nie najbardziej wrogą postacią, ministrem obrony, który dzisiaj reprezentuje poglądy skrajnie prawicowe. Wówczas on był skrajnym... on był cheguevarystą, to znaczy, że on był zwolennikiem partyzantki miejskiej. Później studiował, chodził na seminarium znanego historyka Łepkowskiego Ameryce Łacińskiej poświęcone. Jego pasja z Ameryką Łacińską związana była pasją dla łacińskich form ruchu oporu. I on zresztą w Aneksie jeszcze – on pisał później, jak myśmy publikowali taki blok, może powinienem trochę o Aneksie opowiedzieć – taki blok w istocie o stosunkach Kościoła i opozycji. I to był taki blok przygotowany w kraju z inspiracji Adama Michnika w dużym stopniu, a jego artykuł pod pseudonimem Korybut. I jak Adama po raz pierwszy wypuszczono na Zachód, to zapytałem się: „Czy to był twój tekst?” „Skądże, on jest za bardzo lewicowy dla mnie. To był tekst Antoniego Macierewicza”. On wtedy był jeszcze – wtedy, a więc to są lata… to jest koniec lat 70. – on był bardzo lewicowy i między innymi potępiał, krytykował opozycję za to, że szuka parasola w Kościele, na przykład. Dzisiaj to on nie wychodzi ze studium ojca Rydzyka, czyli w skrajnych siłach Kościoła szuka parasola.

[Q] You knew, you had learned from home how in principle to behave in prison. Was this one of those principles?

It was obvious. It was obvious, I mean: don't give in, don't allow yourself to be guided by any misconception that the interrogating officer is not your enemy, the policeman is not your enemy. Even if ordinarily he is your opponent, now he has become your enemy. He wants to destroy you, that's obvious – you are fighting for years of life, for your dignity. That, of course, is how it is. Of course that's how it is which also means that prison is part of life. I mean, our parents spent so many years, so many years of their life [in prison] and then our generation paradoxically, but for much shorter periods, there was no comparison. Well, we, too… they had communism, an organisation that co-ordinated protests. We, of course, we had no organisation but we had a way of communicating through the window or sometimes we'd knock on the wall or another way of communicating that I used with someone who today is very well known and who is in the camp opposing mine – Antoni Macierewicz who is today one of the most malevolent members of the present government if not the most hostile. He's the Minister of National Defence and his views today are those of the radical right. Back then, he was an extreme… he was a proponent of guevarism meaning he was in favour of urban guerrilla warfare. He studied… he later attended seminars on Latin America given by the well-known historian Łepkowski. His passion for Latin America was linked to the Latin forms of the resistance movement. Then later in Aneks he wrote… we published a section, maybe I ought to say something about Aneks – a section about the relations between the Church and the opposition. This whole section was prepared in Poland and largely inspired by Adam Michnik whose article was published under the pseudonym, Korybut. When Adam was allowed to visit the West for the first time, I asked him, 'Was this written by you?' 'No way, it's far too left-wing for me. It was written by Antoni Macierewicz'. At that point he was still… those were… that was the end of the '70s. He was very left-wing and he condemned and criticised the opposition for looking to the Church for protection. Today, he doesn't leave the offices of Fr Rydzyk so he's in there with the extreme forces of the Church.