Kiedy już jest '89 rok, Adam przyjeżdża do Paryża po raz pierwszy. Opowiedziałem zresztą już tę scene, ale zapamiętałem ją bardzo boleśnie. Nasze stosunki były szalenie bliskie, bardzo serdeczne. W jakimś sensie one pozostają bliskie, chociaż często nie widujemy się miesiącami, jeżeli nie dłużej. Ale myślę, że emocjonalnie to jest dwustronne, że to jest jednak przywiązanie, wtedy kiedy on przyjechał w euforii przed samymi wyborami po negocjacjach Okrągłego Stołu, występował z biskupem Orszulikiem u pallotynów. I później poszliśmy na kolację z Basią Toruńczyk, moją bliską też przyjaciółką, i wtedy właśnie powiedziałem mu – nie będę odtwarzał całej sceny – „Czy nie uważasz, że został popełniony błąd, że... że strona ta społeczna, czyli solidarnościowo-opozycyjna, że wymogła indeksację, czyli innymi słowy, automatyczny wzrost płac pracowniczych, robotniczych wraz ze wzrostem cen?” Wtedy była hiperinflacja. Z ekonomicznego punktu widzenia to było oczywiste, że to było samobójcze. Inna sprawa, że to zostało szybko zmienione, opozycja się z tego wycofała, kiedy doszła szybko do władzy. Ale faktem jest, że wtedy Adam się napiął tak i powiedział: „Słuchaj, Alik” – mówi – „zanim będziesz zadawał takie pytania, to powiedz, jaką zrobiliśmy wielką rzecz, historyczną” i tak dalej, i tak dalej. „I później możesz zadać pytania”. Wiedziałem, że się stosunki zmieniają. Mniejsza, nie będę wchodził w szczegóły. To było szereg bolesnych scen już później w Polsce, kiedy wróciłem, było szereg momentów, w których różniliśmy się dość istotnie w ocenie i poglądami. I to jest rzecz, której on nie tolerował. Dochodziło do awantur czasami gorszących właściwie. Pamiętam takich parę scen; od dawna już nie, unikamy obaj, chociaż różnimy się w ocenach do dzisiaj. To znaczy... to znaczy, znów, to jest, można powiedzieć, na pewno sprawa poglądów, koncepcji, ale też sprawa osobowościowa. To znaczy, że on jest człowiekiem walki i takiej polaryzacji, on się czuł zawsze najlepiej w sytuacjach konfrontacji z wrogiem; natomiast można powiedzieć, że ja znów temperament, który wyniosłem... na pewno tu miał wpływ Aron, na przykład. Ja raczej postrzegam ambiwalencję sytuacji, dwuznaczności sytuacji, świat podzielonych racji, chociaż – jak już mówiłem – zawsze dokonywałem wyboru. To nie znaczy tak, że stałem obok. Moja pozycja była zawsze klarowna i w gruncie rzeczy zawsze była taka jak Adama. Ale dochodziłem inną drogą, to znaczy równocześnie uważałem, że się płaci za to cenę – cenę podziałów – i że to nie jest tak, że druga strona nie ma zupełnie racji. Widziałem winy, widziałem grzechy po naszej stronie i tak jest do dzisiaj. I teraz przygotowuję sę do napisania takiego tekstu, który może mieć cechy materiału wybuchowego pod tym względem.

Things were worse in '89 when [Michnik] came to Paris for the first time. I've already spoken about this, but I remember that visit because it was very painful. We were very close and had a very warm relationship. In some sense it still is even though we don't see one another for months at a time or even longer. But I think that emotionally it is mutual, that there is an attachment there. When he came here on a wave of euphoria just before the election following the Round Table talks, he appeared publicly with Father, now Bishop, Orszulik at the Pallottines. Later, we went for dinner with Basia Toruńczyk, who was also my close friend, and that's when I said to him – I'm not going to recreate the whole scene – 'Don't you think that it was a mistake that the social side, namely the Solidarność opposition, forced through an indexation or, in other words, the automatic increase in worker's wages along with the price increase?' It was a time of hyperinflation. From the point of view of the economy, this decision was clearly suicidal. This was quickly changed, the opposition withdrew from this arrangement once it came to power. However, Adam became very tense and said, 'Listen, Alik. Before you start asking these sorts of questions, say just how great a thing we've done historically' and so on and on. 'And then you can ask your questions'. Oh I knew that relations were changing. Never mind, I won't go into the details. There were quite a few painful scenes later in Poland once I went back, when we differed fundamentally in our judgement and opinions. And this was something that he didn't tolerate. We had some terrible rows which were pretty scandalous. I remember a few of those scenes although there haven't been any for a long time – we both avoid them even though we still have very different opinions. You could say that in some sense this is undoubtedly because of our views, our concepts but it's also down to our personalities. He's a fighter with polarised views and he was always at his best when there was a confrontation with an enemy. I, on the other hand, have a temperament which… you could say that Aron definitely influenced me here. I tend to see the ambivalence in a situation, I see both of its aspects, I see the world of divergent rationales although as I've already said, I always made a choice. This doesn't mean that I stood to one side. My position was always clear and was essentially the same as Adam's, but the path I followed to get there was different, namely I believed that one pays a price for this – the price of divisions – and it's not the case that the other side is totally wrong. I mean, I could see the faults and the sins on our part and this is still the case to this day. I'm preparing to write an article which might contain some explosive content in that respect.