Those people, those friends they had no idea because instead of bringing a kilo of sausages they'd bring us a kilo of grapes or a kilo of plums, which was completely incomprehensible. But that's how it was. For example, Kotarbińska would come to the ghetto and with every good intention, she'd bring us a bottle of red wine and a kilo of grapes. This was from the heart but these people had no imagination because they had food on the other side, on the Aryan side, they could buy anything and it was cheap. Whereas here a kilo of bread cost 100 zloties, 70 zloties was cheap, 50 zloties. And there were the so-called 'snatchers', boys, children, who would throw themselves at you as soon as you left the market after buying a quarter of this black market bread, and they'd tear it out of your hands and eat it there on the street, lying in the gutter eating. Often, it wouldn't be bread you were carrying but soap and the boy wouldn't even have time to notice because he'd be afraid. That was awful, this period of the hapers lasted a long time. This degree of starvation went on for a whole year. These children would be looking out for people leaving the market, carrying something, on the corner of Dzielna and Smocza Street close to the bazaar because that's where stolen or smuggled goods were sold. The children would attack anyone who was carrying anything. It didn't matter whether the item was wrapped in paper or in something else, they didn't unwrap it but just sank their teeth into it right away. So that's how it was. That was the intensification of hunger. To understand how a person's mentality changes. Starvation sickness, it was so prevalent, I don't know if it was like that anywhere else. People said there was hunger during the First World War, everyone from my generation said they couldn't bear to hear about it because the only thing that people talked about was hunger, but I don't remember anyone saying that people were swollen from hunger or died from starvation, everyone was hungry. That's the difference in the degree of intensity of the hunger. Children died from starvation sickness. The book that was published in the ghetto, "Starvation sickness" was a first study. We can assume that the science behind this work isn't the best because it later turned out that it was the protein that mattered not the permeable membrane, but that doesn't matter, facts are facts. The metabolic rate dropped to the minimum as if the person was suffering from hypothyroidism but that wasn't the case, he was hungry. There was no metabolism, there was enormous swelling, children died. And if, God forbid, a child like that caught typhoid fever, then it was all over very quickly. The adults didn't have a chance, they died faster from all of this, children seemed to be more resilient. But there was mortality, Dr Płoński, who was the anatomical pathologist in the Berson hospital, he died of starvation, too. It was a very common thing. Starvation is terrible, it's a terrible thing.

Ci ludzie nie mieli też wtedy... ci znajomi nie mieli pomysłu, bo zamiast przynieść kilogram kiełbasy to przynosili kilogram winogron albo kilogram śliwek, co było w ogóle nie do zrozumienia. No ale tak było. No na przykład Kotarbińska – przychodziła do getta i też z całym sercem przynosiła butelkę czerwonego wina i kilogram winogron, no. No ale to z najlepszego serca tylko bez wyobraźni ludzie, bo po drugiej stronie było co jeść, po aryjskiej stronie było co jeść, za pieniądze wszystko było i tanio. A tutaj były takie czasy, że kilogram chleba kosztował sto złotych, 70 złotych, to było tanio, 50 złotych. Byli ci haperzy tak zwani, to chłopcy, dzieci, które jak wychodziłeś, kupowałeś ćwiartkę takiego lewego chleba na rynku, to on ci się rzucał od razu i wyrywał ci i jadł na ulicy, leżał na... na bruku i jadł. No często się zdarzało, że zamiast chleba było to kawałek mydła, on nie zdążył nawet zobaczyć, bo się bał. Więc to było okropne, ten okres tych haperów on trwał bardzo długo, trwał... prawie cały rok taki głód był.

Na rogu Dzielnej i Smoczej, tam niedaleko tego bazaru, więc te dzieci tam czatowały na kogoś, kto wychodził z tego bazaru i coś ma, bo tam w tym bazarze były te kradzione, te szmuglowane rzeczy. I rzucali się na ludzi, którzy coś noszą. I to nie było, czy to było zapakowane w papier, czy w co innego, tego się nie rozpakowywało, to się od razu zęby w to. Więc tak to było. Taki... taki... To jest to nasilenie głodu. Żeby zrozumieć, jak się zmienia mentalność człowieka. Na przykład choroba głodowa, przecież to było w tak masowej... masowej postaci, ja nie wiem, czy to gdzieś było, mówi się, że pierwsza wojna była głód. Wszyscy mówili, że nie mogą słuchać o pierwszej wojnie, z mojego pokolenia, dlatego że opowiadają tylko o głodzie, ale nie pamiętam żeby ktoś mówił o tym, żeby ktoś był z głodu obrzęknięty, że ktoś umierał na głód, byli wszyscy głodni. To jest ta różnica nasilenia tego głodu. Przecież dzieci umierały z powodu choroby głodowej. I przecież to co ta książka, która wyszła w getcie Choroba głodowa to było pierwsze opracowanie. Zakładamy, że te założenia naukowe tej pracy są nie najlepsze, że potem się okazało, że to chodzi o białko, a nie o błonę przepuszczającą... nieważne naukowo. Ale fakty są faktami, przemiana materii się zmniejszała do minimalnej tak jakby człowiek był w niedoczynności tarczycy, a to jest nieprawda, on był głodny. Nie było przemiany materii, były obrzęki wielkie, dzieci umierały. A jak broń Boże jeszcze takie dziecko złapało tyfus, to już raz, dwa, trzy. A dorośli to w ogóle nie zdążyli. Dorośli szybciej umierali na to wszystko, dzieci miały jakąś większą odporność. Ale śmiertelność była, doktór Płoński, który był anatomopatologiem w szpitalu Bersonów też umarł z głodu. Tak że to była powszechna rzecz. A głód to jest straszna rzecz, straszna rzecz głód.