NEXT STORY
Learning the terrible news
RELATED STORIES
NEXT STORY
Learning the terrible news
RELATED STORIES
Views | Duration | ||
---|---|---|---|
101. Civilians at war | 1 | 189 | 03:18 |
102. Gaining distinction on the field of glory | 1 | 176 | 04:26 |
103. The Germans knew how to find the bunkers where people were hiding | 1 | 237 | 06:00 |
104. A luxury bunker in the ghetto | 1 | 190 | 03:14 |
105. The dangers of being a doubly secret agent | 1 | 183 | 04:02 |
106. German listening devices | 1 | 214 | 03:26 |
107. Learning the terrible news | 1 | 225 | 03:41 |
108. Going through the canals | 1 | 201 | 05:34 |
109. Escape from the ghetto | 1 | 208 | 01:03 |
110. Medicine | 234 | 04:16 |
8 maja Niemcy – 7, chyba, maja – Niemcy nastawili tam na 24 godziny ten aparat podsłuchowy. Ja nie wiem tego i nikt tego nie wie, ale to jest prawdopodobne, bo to było niemożliwe, żeby znaleźć tam wejście. Niemożliwe. I oni z tego podsłuchu uznali, że tam są ludzie, a tam było pięć, sześć wejść do tego... do tej piwnicy, siedem może. To był wielki dom, na Muranowską było, na Miłą było... jak się nazywa? Nie na Zamenhoffa, tylko tam, no, w drugą stronę – tam, gdzie dzisiaj jest Dubois. To ja nie pamiętam, jak się wtedy ta uliczka nazywała. Było pięć, sześć wyjść stamtąd, więc to było dość bezpieczne miejsce, ale oni to wykryli. I wszystkie wejścia były zamaskowane bardzo dobrze.
Bo jak było z tym Perelmanem tak, że on przyszedł ranny z tego wypadu pod mur, co Grad tam napisał ten list: 'Idźcie na północ, przebijajcie się, tam będzie broń' i tak dalej, to jego wysłali tam i on przyszedł ranny w brzuch i jego postanowili nie wpuścić, bo nie mogli go przeciągnąć przez to wąskie wejście i on się spalił w tym domu, żywcem. Zabrali mu... A tam cała historia. Więc tam to było dobrze zamaskowane wszystko, więc to musiało być z podsłuchu. I widocznie oni gdzieś otworzyli, potem oni przywozili takie młoty pneumatyczne, robili... wbijali się, przebijali się głęboko wąskim otworem i tam wpuszczali gaz. No i wpuścili tam gaz. No i tam się stała taka dziwna rzecz. Nie będę mówił dlaczego, bo wiem bardzo dokładnie jak to się stało i dlaczego to się stało. Wszyscy popełnili samobójstwo, prawie wszyscy, bo jedno wyjście było wolne, rozumiesz? I tym wyjściem ci, którzy je zobaczyli, a mogli zobaczyć wszyscy, bo jak tamci zobaczyli, to wszyscy mogli za nimi pójść, a oni się pozabijali wszyscy, jeden drugiego. I z tego wiem, z tych co wyszli, bo wyszło chyba 12 osób. Wezwał ich Wilner do popełnienia samobójstwa i tu jest teraz psychologiczna sytuacja – kto ich wezwał. Nie Anielewicz, on był dowódcą, on tam był. Wezwał ich Wilner, w jakim stanie psychicznym on był – trzeba sobie to wyobrazić.
On 8 May or perhaps it was 7 May the Germans set up their listening device for 24 hours. I'm not certain that's how it was, no one knows for certain but it's likely because it was impossible to find the entrance to that place. Impossible. But using that device, they decided that there were people in there. That cellar had five, six maybe seven entrances. It was a huge house. There was one on Muranowska Street, Miła, not on Zamenhof Street but in the other direction where you have Dubois today, I can't remember what that street was called, there were five or six entrances from there, so it was a fairly safe place but they found it. Every entrance was very well camouflaged. That time when Pelerman turned up wounded after he'd gone to the wall when Grad had written that letter saying, go north, get through and you'll find weapons there, he was sent but came back with a wound to his stomach and they decided not to let him in because they couldn't pull him through the narrow entrance and so he was burned alive in that house. That's a story in itself. Everything was very well camouflaged so they must have discovered it through the listening device. They must obviously have made an opening somewhere after which they brought some pneumatic drills with which they made deep, narrow holes through which they let in gas. So then they let in the gas. And then a strange thing happened there. I won't go into why this happened because I know very well how and why it came about. Everyone committed suicide, almost everyone because there was one exit that was still accessible. Those who saw it, got out yet everyone could have seen it because if those others saw it then everyone could have followed them yet they killed themselves, one killing the other, and probably about 12 people got out. Wilner told them to commit suicide so we have here a psychological situation because who told them? Not Anielewicz, he was the leader, he was there, but Wilner, and you can imagine what mental state he was in.
Marek Edelman (1919-2009) was a Jewish-Polish political and social activist and a noted cardiologist. He was the last surviving leader of the 1943 uprising in the Warsaw Ghetto. Following the Second World War, he took an active part in domestic and international politics, dedicating himself to fighting for justice and peace.
Title: German listening devices
Listeners: Anka Grupinska Joanna Szczesna Joanna Klara Agnieszka Zuchowska
Anka Grupinska ukonczyla filologie angielska na UAM w Poznaniu. Wspólpracowala z poznanskimi pismami podziemnymi, wraz z innymi zalozyla i wydawala dwumiesiecznik "Czas Kultury". W latach 1988-1989 przebywala w Izraelu opracowujac wspomnienia ocalalych z Zaglady. W latach 1991-1993 pracowala jako attaché kulturalny w ambasadzie polskiej w Tel Awiwie. Od 1996 mieszka w Polsce. Anka Grupinska specjalizuje sie w tematyce stosunków polsko-zydowskich. Publikuje ksiazki (m. in. Wydawnictwo Literackie, Zydowski Instytut Historyczny, Twój Styl), artykuly prasowe (m. in. "Tygodnik Powszechny", "Rzeczpospolita"), realizuje projekty wystawiennicze. Jest takze koordynatorem miedzynarodowego projektu "Swiadek zydowskiego wieku" (archiwizowanie pamieci o zydowskiej przedwojennej Polsce), prowazi autorska audycje radiowa "O Zydach i o Polakach tez" i uczy warszawskich studentów sztuki czytania i pisanie tekstów literackich.
Anka Grupinska studied English at the Adam Mickiewicz University in Poznan, Poland. She wrote for Poznan’s underground publications and was herself one of the founding publishers of the bi-monthly Czas Kultury. She spent 1988 and 1989 in Israel compiling reminiscences of Holocaust survivors. From 1991 to 1993, she held the post of Cultural Attache at the Polish Embassy in Tel Aviv. She moved back to Poland in 1996 and now writes books on Jewish subjects, mainly dealing with the history of the Warsaw ghetto. She is also a freelance journalist for Tygodnik Powszechny. Anka Grupinska is the director of the Centropa Foundation project in Poland (oral history project) called “The Witness of the Jewish Century¿, presents her own radio programme, “Of Jews and of Poles too¿, and teaches creative writing and oral history in Collegium Civitas and SWPS in Warsaw.
Joanna Szczesna is a journalist writing for Gazeta Wyborcza. Together with Anna Bikont, she’s the author of Pamiatkowe rupiecie, przyjaciele i sny Wislawy Szymborskiej (The Recollected Flotsam, Friends and Dreams of Wislawa Szymborska) a biography of Wislawa Szymborska, the Polish winner of the Noble Prize for Literature. Since the 1970s, Joanna Szczesna has been involved with the democratic opposition movement in Poland, active in the Worker’s Defence Committee (KOR), the co-founder of the independent press in Poland: editor of KOR’s Information Bulletin, Solidarnosc Press Agency and Tygodnik Mazowsze.
Joanna Szczesna, dziennikarka "Gazety Wyborczej", autorka - wraz z Anna Bikont - biografia polskiej noblistki "Pamiatkowe rupiecie, przyjaciele i sny Wislawy Szymborskiej". Od lat 70-tych zwiazana z opozycja demokratycznaw Polsce, wspólpracowniczka Komitetu Obrony Robotników, wspóltwórczyni prasy niezaleznej w Polsce: redaktorka "Biuletynu Informacyjnego KOR-u", Agencji Prasowej "Solidarnosc" i "Tygodnika Mazowsze".
Joanna Klara Agnieszka 'Aga' Zuchowska was born 20 January 1938. Her father was killed in the Katyń massacre. After the war, she moved from Warsaw to Lódz. She obtained a degree in medicine in 1960, qualifying as a specialist in internal medicine in 1973. Dr Zuchowska worked with Marek Edelman for 15 years. In 1982 she left Poland for Algeria where she remained for the next three years, returning to Poland in 1985. She currently lives in Lódz.
Joanna Klara Agnieszka 'Aga' Zuchowska, urodzona 20 stycznia 1938. Ojciec zginal w Katyniu. Po wojnie zamieszkala w Lodzi. Studia ukonczyla w 1960 r. a specjalizacje z chorób wewnetrznych w 1973 r. Doktorat obronila we Wroclawiu. Pracowala z Markiem Edelmanen przez 15 lat. W 1982 r. wyjechala do Algerii. Wrócila do Polski w 1985 r. i mieszka obecnie w Lodzi.
Tags: 8 May, Germans, Muranowska Street, Miła 18, Mordechai Anielewicz, Izrael Chaim Wilner-Jurek
Duration: 3 minutes, 27 seconds
Date story recorded: December 2003
Date story went live: 24 January 2008