[Q] Were you stronger physically?

I was strong. I was pretty large. I was strong and in addition I was quarrelsome meaning that I reacted aggressively and with force to any aggression even if it was only perceived. I think this was undoubtedly connected with my Jewishness, I mean with the image of Jews that existed before the war, during the war, of sheep that went off to slaughter. This stereotype was fairly common in Poland but not only there. Even among Jews, Zionists in Israel it was one of the fundamental principles for the founding of the Jewish nation – to cut with the culture of the diaspora, of these Jews who were passive either because of religion because they believed that God, Yahweh would save them, or because of their own culture of fear and dependence, marginalisation. In any case, in Israel for a long time there was great contempt for these ghetto Jews who were called – and this is awful – soap. I mean the attitude towards the newcomers was inhospitable… it was inhospitable and marked by contempt. The same was true in Poland. Firstly, of course anti-Semitism played a role here but the same… this stereotype of Jewish behaviour was something I encountered many times – that hero of the burning ghetto. This was… or for instance, a different joke. What does a Jewish raiding party look like? Four frightened Jews. There was a lot of this, a lot. These anti-Jewish jokes. Then later of course I saw… I mean, I lived in a house where my father was living where there were lots of books dealing with the death camps or the ghetto. I saw them, I knew about this. In other Jewish homes in Poland, the parents often concealed the truth, even their own identity. I know several people, notably they’re usually girls. I don’t know one man who doesn’t know that he is Jewish but I’m sure there were cases like that, too. But I know a lot of women, who were once girls, who found out, sometimes because of anti-Jewish incidents, that they are Jewish. I knew, I saw what happened during the war. This was a problem for me.

[Q] Fizycznie byłeś silniejszy?

Ja byłem silny. Byłem dość potężny. Byłem silny i na dodatek byłem zadziorny, to znaczy na jakąkolwiek agresję, czy nawet podejrzenie agresji, reagowałem natychmiast agresją, to znaczy siłą. To znaczy to się... to się niewątpliwie wiązało też z moim żydostwem, to znaczy, że dla mnie ten obraz Żydów wyniesiony sprzed wojny, z czasów wojny, jako te barany, które szły na rzeź. Taki stereotyp dość powszechny w Polsce, ale nie tylko w Polsce. Nawet wśród Żydów, syjonistów w Izraelu to był jeden z fundamentów uformowania państwa żydowskiego – żeby się odciąć od tej kultury diaspory, tych pasywnych Żydów czy ze względów religijnych, bo uważali, że Bóg, Jehowa zbawi, czy ze względu właśnie na kulturę strachu i podległości, marginalizacji. W każdym razie w Izraelu przez bardzo długi czas pogardzano, to znaczy, tych Żydów gettowych nazywano wręcz – to straszne – mydło. To znaczy stosunek do tych przyjezdnych był nieprzychylny i nacechowany pogardą. To samo było w Polsce: po pierwsze, oczywiście antysemityzm odgrywał rolę, ale to samo, te stereotypy na temat zachowań Żydów i ja wielokrotnie się spotykałem – ten bohater spalonego getta. To było... albo na przykład taki inny dowcip. Co to jest bojówka żydowska? Stoi czterech Żydów i się boi. Tego masa było. Takich szmoncesów antyżydowskich. I później oczywiście widziałem... to znaczy ja żyłem w domu, gdzie był mój ojciec, gdzie były różne albumy poświęcone obozom zagłady czy gettom. Ja to widziałem, ja to znałem. O ile w innych domach żydowskich w Polsce często rodzice ukrywali prawdę, nawet... nawet tożsamość. Ja znam szereg takich osób, notabene zresztą przeważnie dziewczyny. Ja nie znam żadnego mężczyzny, który by nie wiedział o swoim żydostwie, ale na pewno też były takie przypadki. Natomiast znam szereg... szereg kobiet dzisiaj, dziewczyn kiedyś, które później się dowiedziały – czasami w wyniku incydentów antyżydowskich – z nich dowiadywały się, że są Żydówkami. Ja wiedziałem, ja widziałem, co było w czasie wojny. Dla mnie to był problem.