NEXT STORY
Money for the ghetto from America
RELATED STORIES
NEXT STORY
Money for the ghetto from America
RELATED STORIES
Views | Duration | ||
---|---|---|---|
81. The first assassination attempt in the ghetto | 201 | 02:40 | |
82. The setting up of the Jewish Fighting Organisation | 167 | 05:39 | |
83. First armed action in the ghetto | 198 | 05:50 | |
84. Warsaw followed our example: Operation Arsenał | 147 | 05:11 | |
85. First supplies of weapons | 138 | 05:26 | |
86. The weapons factory in the ghetto | 153 | 03:25 | |
87. The arrest of Jurek Wilner and loss of our contact | 174 | 03:17 | |
88. Money for the ghetto from America | 133 | 02:26 | |
89. Money dilemma | 113 | 03:42 | |
90. First purchase of weapons | 140 | 01:10 |
I wtedy Jurka Wilnera złapali. Nie będę opowiadał tej całej historii, dlaczego go złapali, jak go złapali, jak go wypuścili, ale go strasznie stłukli. On... on siedział w Grochowie był taki obóz.
[Q] W Rembertowie.
Nie rozumiem.
[Q] W Rembertowie.
Nie, w Grochowie w jakim Remertowie? Nie, żaden Rembertów. Siedział tam. Był tak zbity, że jak przyszedł potem, jak go ten jego kolega, ten harcerz jak go stamtąd wyszarpał, to on miał czarne stopy, czarne pięty, nie mógł chodzić, wyglądał jak cień, no strasznie go bili. W ogóle nie wiedzieli, że on jest Żydem, ale myśleli, że on jest jakiś podziemny wielki działacz, że jest co najmniej ministrem wojny w armii podziemnej. Strasznie go wytłukli. Ale go widocznie nic z niego nie wydobyli, bo posadzili do takiego marnego obozu na Grochowie, co to w ogóle nie jest nawet Oświęcimiem, więc to nic nie było. Więc jak on się nazywał?
[Q] Grabowski.
Grabowski go wyciągnął stamtąd, chyba za pieniądze. Za pieniądze, tak. I on przyszedł do getta, ale już był w tragicznym stanie, w ogóle nie chodził, miał czarne pięty, odpadało mu to wszystko. I był załamany psychicznie, był tak pobity, że... nie wiem, nie umiem tego powiedzieć. Ja go dwa razy widziałem, to jest tragiczne, to był ten wygląd. I wtedy został Michał wyznaczony na jego miejsce. I był umówiony, bo kontakt był z Wacławem. Był umówiony Jurek na godzinę, któregoś dnia. Jak oni się dowiedzieli, że Jurek przyszedł, siedzi, to już w AK był taki... taki proceder, że jak byłeś/siedziałeś w więzieniu, jak łapali kogoś, to sześć tygodni urywa się kontakt w ogóle. Nie tylko z tym człowiekiem, tylko z tą linią. No i oczywiście Michał przyszedł na to, to było przed Politechniką ta... nie złapał kontaktu, tośmy mu powiedzieli, że jest niedojda, że to i tamto i dziesiąte, i śmy go zdjęli i poszedł Zygmunt na ten kontakt. I było to samo, nikt nie przyszedł. No i zostaliśmy tak jak zostaliśmy – sami, bez kontaktu wobec tego. Mieliśmy ten telefon do naszych przedstawicieli po aryjskiej stronie, do Feinera, do Mikołaja, może Antek dzwonił do Bermana, ale chyba nie, bo on nie miał telefonu, jedyny kontakt to był do Samsonowicza na Żurawiej. Żurawiej... Pan Bartoszewski się kłania. Prawda? Ale nie było nic.
That's when they caught Jurek Wilner. I'm not going to go into the whole story about why they caught him, how they released him, they beat him terribly. He was in a kind of camp on Grochowo.
[Q] In Rembrantowo.
No, in Grochowo, what Rembrantowo? It wasn't in Rembrantowo, he was there. He was so badly beaten that when his friend came along later, that boy scout who got him out of there, the soles of his feet were black, his heels were black, he couldn't walk, he looked like a shadow, they beat him terribly but they had no idea he was Jewish. They thought he was some important underground activist, the minister of war, at least, for the underground army, they thrashed him terribly. But they obviously got nothing out of him because they put him in a wretched camp on Grochowo which wasn't even Oświęcim, so it was nothing. What was his name?
[Q] Grabowski.
Grabowski got him out of there, probably for money, yes, for money, and he came to the ghetto, but he was already in a pitiful state, the soles of his feet were black, the skin was coming away. He was a broken man, psychologically, he was so badly beaten, I can't describe it. I saw him twice, it was tragic to see him. That's when Michał was nominated to take his place. He had a rendezvous since his contact was Wacław. Jurek was due to meet him at a given time on a given day. When they found out that Jurek had come and that he was inside, they had a system in the AK that if someone was imprisoned, when someone got caught, they'd break off contact for six weeks, not just with that person but with the whole line. Michał came along, his rendezvous was outside the Polytechnic, but he didn't make any contact. So we told him he was useless, this that and the other, relieved him of his duty and Zygmunt went to meet the contact instead. And the same thing happened, no one came. So we were left on our own, without any contact. We had a telephone number to our representatives on the Aryan side, to Feiner, Mikołaj, maybe Antek rang Berman but perhaps he didn't because he didn't have a phone. The only contact we had was to Samsonowicz on Żurawia Street. Enter Mr Bartoszewski. But there was nothing.
Marek Edelman (1919-2009) was a Jewish-Polish political and social activist and a noted cardiologist. He was the last surviving leader of the 1943 uprising in the Warsaw Ghetto. Following the Second World War, he took an active part in domestic and international politics, dedicating himself to fighting for justice and peace.
Title: The arrest of Jurek Wilner and loss of our contact
Listeners: Joanna Szczesna Joanna Klara Agnieszka Zuchowska Anka Grupinska
Joanna Szczesna, dziennikarka "Gazety Wyborczej", autorka - wraz z Anna Bikont - biografia polskiej noblistki "Pamiatkowe rupiecie, przyjaciele i sny Wislawy Szymborskiej". Od lat 70-tych zwiazana z opozycja demokratycznaw Polsce, wspólpracowniczka Komitetu Obrony Robotników, wspóltwórczyni prasy niezaleznej w Polsce: redaktorka "Biuletynu Informacyjnego KOR-u", Agencji Prasowej "Solidarnosc" i "Tygodnika Mazowsze".
Joanna Szczesna is a journalist writing for Gazeta Wyborcza. Together with Anna Bikont, she’s the author of Pamiatkowe rupiecie, przyjaciele i sny Wislawy Szymborskiej (The Recollected Flotsam, Friends and Dreams of Wislawa Szymborska) a biography of Wislawa Szymborska, the Polish winner of the Noble Prize for Literature. Since the 1970s, Joanna Szczesna has been involved with the democratic opposition movement in Poland, active in the Worker’s Defence Committee (KOR), the co-founder of the independent press in Poland: editor of KOR’s Information Bulletin, Solidarnosc Press Agency and Tygodnik Mazowsze.
Joanna Klara Agnieszka 'Aga' Zuchowska was born 20 January 1938. Her father was killed in the Katyń massacre. After the war, she moved from Warsaw to Lódz. She obtained a degree in medicine in 1960, qualifying as a specialist in internal medicine in 1973. Dr Zuchowska worked with Marek Edelman for 15 years. In 1982 she left Poland for Algeria where she remained for the next three years, returning to Poland in 1985. She currently lives in Lódz.
Joanna Klara Agnieszka 'Aga' Zuchowska, urodzona 20 stycznia 1938. Ojciec zginal w Katyniu. Po wojnie zamieszkala w Lodzi. Studia ukonczyla w 1960 r. a specjalizacje z chorób wewnetrznych w 1973 r. Doktorat obronila we Wroclawiu. Pracowala z Markiem Edelmanen przez 15 lat. W 1982 r. wyjechala do Algerii. Wrócila do Polski w 1985 r. i mieszka obecnie w Lodzi.
Anka Grupinska ukonczyla filologie angielska na UAM w Poznaniu. Wspólpracowala z poznanskimi pismami podziemnymi, wraz z innymi zalozyla i wydawala dwumiesiecznik "Czas Kultury". W latach 1988-1989 przebywala w Izraelu opracowujac wspomnienia ocalalych z Zaglady. W latach 1991-1993 pracowala jako attaché kulturalny w ambasadzie polskiej w Tel Awiwie. Od 1996 mieszka w Polsce. Anka Grupinska specjalizuje sie w tematyce stosunków polsko-zydowskich. Publikuje ksiazki (m. in. Wydawnictwo Literackie, Zydowski Instytut Historyczny, Twój Styl), artykuly prasowe (m. in. "Tygodnik Powszechny", "Rzeczpospolita"), realizuje projekty wystawiennicze. Jest takze koordynatorem miedzynarodowego projektu "Swiadek zydowskiego wieku" (archiwizowanie pamieci o zydowskiej przedwojennej Polsce), prowazi autorska audycje radiowa "O Zydach i o Polakach tez" i uczy warszawskich studentów sztuki czytania i pisanie tekstów literackich.
Anka Grupinska studied English at the Adam Mickiewicz University in Poznan, Poland. She wrote for Poznan’s underground publications and was herself one of the founding publishers of the bi-monthly Czas Kultury. She spent 1988 and 1989 in Israel compiling reminiscences of Holocaust survivors. From 1991 to 1993, she held the post of Cultural Attache at the Polish Embassy in Tel Aviv. She moved back to Poland in 1996 and now writes books on Jewish subjects, mainly dealing with the history of the Warsaw ghetto. She is also a freelance journalist for Tygodnik Powszechny. Anka Grupinska is the director of the Centropa Foundation project in Poland (oral history project) called “The Witness of the Jewish Century¿, presents her own radio programme, “Of Jews and of Poles too¿, and teaches creative writing and oral history in Collegium Civitas and SWPS in Warsaw.
Tags: Grochowa, Żurawia Street, Oświęcim, AK, Jurek-Izrael Chaim Wilner, Henryk Grabowski, Yechiel Fajner, Jakub Berman, Andrzej Samsonowicz, Władysław Bartoszewski
Duration: 3 minutes, 18 seconds
Date story recorded: December 2003
Date story went live: 24 January 2008